Osteomalacja a osteoporoza – najważniejsze różnice

O osteoporozie mówi się sporo, o osteomalacji zdecydowanie mniej. Ze względu na podobieństwo w nazwach wiele osób nie potrafi stwierdzić, jakie są różnice między osteoporozą a osteomalacją. A te – choć pozornie może wydawać się inaczej – są dość znaczące. A zatem: na czym polegają różnice między osteomalacją a osteoporozą i co zrobić, by się ich ustrzec? Dowiedz się, co to za schorzenia, jakie są ich objawy i jak im zapobiec.

Osteoporoza a osteomalacja – słowem wstępu…

Zacznijmy od podstaw. Zgodnie z tym, co mogą sugerować nazwy obu chorób, osteomalacja i osteoporoza rzeczywiście bezpośrednio dotyczą tego samego obszaru ludzkiego organizmu, a dokładniej mówiąc: układu kostno-szkieletowego. Obie nazwy pochodzą z języka greckiego, a kluczem jest słowo ostéon, które oznacza „kość”. W przypadku osteomalacji drugi człon odnosi się do słowa malacia – czyli „miękkości”, a w przypadku osteoporozy – słowa póros, czyli „dziury”. I już ten krótki wstęp dobrze pokazuje na czym polega istota obu schorzeń, a zarazem podstawowa różnica między osteoporozą a osteomalacją.

Biorąc pod uwagę częstotliwość występowania, za zdecydowanie większy problem należy uznać osteoporozę. Problemem jest nie tylko choroba sama w sobie, ale także związane z nią powikłania¹. Niemniej, trzeba pamiętać o tym, że również osteomalacja jest chorobą poważną, wiążącą się z wieloma dolegliwościami i zagrożeniami. Biorąc pod uwagę to, jak ważne są kości, nie można lekceważyć chorób takich jak osteoporoza i osteomalacja.

1. Osteoporoza a osteomalacja – słowem wstępu…
2. Osteomalacja – co to jest?
3. Osteomalacja – objawy
4. Osteoporoza – czym jest?
5. Kto choruje na osteoporozę?
6. Osteoporoza – objawy
7. Przyczyny osteoporozy i osteomalacji
8. Osteomalacja a osteoporoza – różnice
9. Zapobieganie osteomalacji i osteoporozie

Osteomalacja – co to jest?

Osteomalacja w dużej mierze przypomina krzywicę, która występuje u dzieci. Najprościej rzecz ujmując, to metaboliczna choroba kości polegająca na ich znacznym osłabieniu przez niedostateczne wysycenie wapniem. Bezpośrednią przyczyną tego problemu na ogół jest niedobór witaminy D w organizmie ze względu na niedostateczną podaż wraz z dietą i zbyt małą syntezę skórną, która może być spowodowana choćby rzadkim wystawianiem skóry na działanie słońca lub zbyt małą liczbą dni słonecznych w roku².

Cechą charakterystyczną osteomalacji jest niedostateczna mineralizacja kości, która prowadzi do zmniejszenia ich gęstości. Przez to stają się miękkie i podatne na wyginanie – często nawet pod wpływem niewielkich obciążeń. Na rozwój choroby najbardziej narażone są osoby starsze³. Szacuje się, że osteomalacja występuje u co dziesiątej osoby ze złamaniem kości udowej po 50. roku życia i co trzeciej po 80. Niedobory witaminy D w populacji dorosłych Polaków sięgają jednak ponad 90%, co oznacza, że osteomalacja może być zagrożeniem także dla osób poniżej 50 roku życia.

Osteomalacja – objawy

Długotrwały niedobór witaminy D prowadzi do rozwoju osteomalacji, która z czasem zaczyna manifestować swoją obecność szeregiem różnych objawów. Pacjenci cierpiący z powodu osteomalacji przede wszystkim uskarżają się na ból kości, jednak nierzadko nie są w stanie do końca wskazać miejsce bólu – opisują go jako „rozlany” po całym ciele. Ból obejmuje zwłaszcza miednicę, żebra i kręgosłup, ma stały charakter i nasila się podczas obciążania kości. Pojawia się też wrażliwość na ucisk⁶.

Bólowi kości towarzyszy osłabienie mięśni, głównie kończyn dolnych, przez co pojawiają się problemy z chodzeniem, a chód chorego określa się jako „kołyszący”. Ponadto taki pacjent ma problem ze wstawaniem i siadaniem czy chodzeniem po schodach⁷.

W zaawansowanej postaci osteomalacji dochodzi do deformacji kości. Mogą one wyginać się, przyjmując nienaturalny kształt. W dodatku są mocno osłabione, przez co często się łamią⁸.

Osteoporoza – czym jest?

Kolejną chorobą dotyczącą układu kostnego jest osteoporoza. Uznawana jest za schorzenie cywilizacyjne i nazywana bywa „epidemią XXI wieku” ze względu na skalę, na jaką występuje. Osteoporoza najczęściej dotyka kobiety po 60. roku życia. Szacuje się, że cierpi na nią nawet 200 milionów kobiet na świecie, z czego aż 1/4 może doświadczyć jej nieprzyjemnych skutków takich jak złamanie kości⁹. Na osteoporozę chorują również mężczyźni, jednak zdecydowanie rzadziej niż kobiety. Częstość jej występowania wzrasta wraz z wiekiem.

Osteoporoza oznacza rozrzedzenie tkanki kostnej, czyli zredukowanie masy kostnej. W jej przebiegu zmniejsza się gęstość kości oraz pojawiają się zaburzenia w spójności ich tkanek. Skutkiem tego jest zwiększenie podatności na złamania, do których dochodzi nawet przy niewielkich obciążeniach. Osteoporoza to wyniszczająca i dość szybko postępująca choroba.

Kto choruje na osteoporozę?

Jak powiedzieliśmy, na osteoporozę najbardziej narażone są kobiety. Do najważniejszych czynników ryzyka możemy zaliczyć przede wszystkim – poza płcią – postępujący wiek, menopauzę oraz „odziedziczenie” skłonności do osteoporozy po matce. Nie oznacza to jednak, że mężczyźni nie chorują. Osteoporoza może dotknąć każdego, a czynnikami, które zwiększają ryzyko zachorowania, są między innymi: wątła budowa ciała i zaawansowany wiek, niedobór witaminy D i wapnia w diecie, brak wysiłku fizycznego oraz palenie papierosów i picie alkoholu¹⁰.

Osteoporoza – objawy

Osteoporoza jest bardzo podstępna, a świadczy o tym fakt, że potrafi przez długi czas rozwijać się w organizmie, nie dając żadnych objawów, które mogłyby świadczyć o tym, że dzieje się coś niedobrego. Najczęstsze objawy osteoporozy to: ostre bóle przy poruszaniu się, bóle przy kaszlu, kichaniu, brak apetytu, wzdęcia. U wielu chorych ból pojawia się dopiero po złamaniu, które jest wynikiem postępującej choroby. Zatem dopiero po wystąpieniu urazu rozpoczyna się proces diagnostyczny, który pozwala jednoznacznie potwierdzić lub wykluczyć osteoporozę¹¹.

Objawy osteoporozy w dużej mierze zależą od tego, gdzie wystąpiło złamanie i na jaką skalę (ile kości zostało złamanych). Gdy złamania dotyczą kręgów, pojawiają się trudności z poruszaniem, nawet wykonanie podstawowych czynności staje się mocno kłopotliwe.

Przyczyny osteoporozy i osteomalacji

Mówi się, że lepiej zapobiegać, niż leczyć. Powiedzenie to znajduje zastosowanie także w tym przypadku. Choć przyczyny osteoporozy i osteomalacji teoretycznie mogą być różne, to najczęściej za rozwojem jednej, jak i drugiej choroby stoi niedobór witaminy D w organizmie. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być wiele: dieta uboga w ryby, tłuszcze rybne, mleko i produkty mleczne, a przede wszystkim niedostateczna synteza skórna, wynikająca z niewystarczającej ekspozycji na działanie promieni słonecznych. Ze względu na uwarunkowanie geograficzne Polski, pokrycie całego zapotrzebowania na witaminę D poprzez syntezę skórną jest w naszym kraju praktycznie niemożliwe. Problem niskiego poziomu witaminy D w organizmie może pojawić się również wtedy, gdy jej wchłanianie z pożywienia jest zaburzone.

Osteomalacja a osteoporoza – różnice

Osteomalacja i osteoporoza pod paroma względami są do siebie bardzo podobne. Jednym z największych podobieństw jest choćby to, że zarówno jedna, jak i druga choroba związana jest z niedoborem witaminy D w organizmie i dotyka osób dorosłych. Są jednak aspekty, w których znacznie się od siebie różnią. Przede wszystkim osteomalacja polega na zmniejszeniu gęstości tkanki kostnej i zmiękczeniu jej, natomiast osteoporoza cechuje się porowatością kości, na jej skutek pojawiają się zaburzenia w spójności tkanki kostnej.

Osteoporoza, podobnie jak i osteomalacja, wpływa na wytrzymałość kości i witalność, ale różne są ich objawy i przyczyny występowania. Różnicą jest m.in. to, że przy osteoporozie chory jest w stanie wskazać dokładne miejsce bólu, a przy osteomalacji ból jest rozlany. Co prawda, złamane kości mogą wynikać zarówno z osteoporozy, jak i osteomalacji. W praktyce jednak gdy dojdzie do złamania z powodu osteomalacji, od razu wiadomo, że to właśnie ta choroba stała się jego przyczyną. Wynika to z faktu, że osteomalacja manifestuje swoją obecność dość szybko, dając szereg różnych objawów. Z kolei osteoporoza ma utajony przebieg do momentu, gdy dojdzie do złamania. Jeśli pacjentem jest osoba starsza, istnieje podejrzenie osteoporozy i dopiero wtedy przeprowadza się diagnostykę w tym kierunku.

Warto też zwrócić uwagę na fakt, że o ile przy osteomalacji głównym czynnikiem ryzyka zachorowalności jest niedobór witaminy D i postępujący wiek, o tyle u podstaw osteoporozy mogą leżeć także inne czynniki.

Zapobieganie osteomalacji i osteoporozie

Niedobór witaminy D to powszechny problem, który dotyka większości ludzi na całym świecie. Dlatego chcąc uniknąć chorób układu kostnego takich jak osteoporoza i osteomalacja, powinno się regularnie stosować witaminę D₃. Mowa tutaj o witaminie występującej pod postacią leków. Dawka powinna być dostosowana do wieku i potrzeb organizmu. Rekomendowana dzienna dawka witaminy D₃ dla osób po 50. roku życia to 1000-2000 IU. W przebiegu różnych chorób może pojawić się konieczność zwiększenia dawki, jednak zadecydować o tym powinien lekarz.

W razie jakichkolwiek wątpliwości związanych z suplementacją witaminy D₃ warto zasięgnąć porady lekarza lub farmaceuty.

Leczenie osteomalacji i osteoporozy opiera się przede wszystkim na odpowiednio dobranej farmakoterapii. Wsparciem leczenia może być też uzupełnienie niedoborów witaminy D i utrzymywaniu jej na odpowiednim poziomie. W tym celu stosowany jest witamina D₃ lek. Przykładem takiego produktu leczniczego może być np. Vigalex Bio.

Przypisy

1. Guła Z., Korkosz M., Osteoporoza
2. Misiorowski W., Osteoporoza, osteomalacja, pierwotna nadczynność przytarczyc? Różnicowanie niskiej masy kostnej, Geriatria, 2008; 2.
3. Wiercińska M., Osteomalacja, Medycyna Praktyczna, Reumatologia, 2017.
4. Guła Z., Korkosz M., Osteoporoza
5. Kazimierska I., Deficyt witaminy D w polskiej populacji jest ogromny; Puls Medycyny
6. Jafiszow U., Sierakowski S., Małyszko J. i in., Osteomalacja, Nowa Medycyna, 3/2004.
7. Ibidem
8. Ibidem
9. Krysiak R., Osteoporoza jako problem społeczny – patogeneza, objawy, czynniki ryzyka i leczenie, Forum Położnictwa i Ginekologii, nr 37, 2018.
10. Co to jest osteoporoza?; osteoporoza.pl
11. Ibidem