Witaminy przed zajściem w ciążę. Sprawdź, jakie stosować

Planując ciążę, warto szczególnie zadbać o swój organizm, aby zatroszczyć się o zdrowie swoje i maluszka. Prawidłowe przygotowanie do ciąży obejmuje zdrową dietę, aktywność fizyczną dopasowaną do możliwości organizmu oraz przyjmowanie witamin i składników mineralnych. Witaminy dla planujących ciążę często składają się z wielu rożnych składników, jednak w większości przypadków warto najpierw wykonać badania, aby dowiedzieć się, jakie witaminy przed ciążą są dla danej kobiety odpowiednie. Jak wygląda suplementacja przed ciążą? Które witaminy przed ciążą należy dostarczyć wraz z suplementami?

1. Witaminy przed zajściem w ciążę
2. Witamina D
3. Kwas foliowy
4. Żelazo
5. Jod
6. Witamina E
7. Badania przed zajściem w ciążę
8. Dieta przed zajęciem w ciążę
9. Dawkowanie witamin podczas laktacji
10. Dieta w trakcie karmienia piersią

Witaminy przed zajściem w ciążę

Witaminy i minerały są substancjami niezbędnymi dla zachowania równowagi w organizmie. Niedobór którejkolwiek witaminy lub składnika mineralnego może nieść za sobą poważne skutki zdrowotne. Jest to szczególnie ważne przed ciążą, ponieważ dbamy nie tylko o swoje zdrowie, ale także o zdrowie swojego przyszłego dziecka. W czasie ciąży zapotrzebowanie na witaminy i minerały istotnie się zwiększa. Bez odpowiedniej suplementacji poziom wielu składników mineralnych i witamin znacznie spada podczas ciąży. Suplementy prenatalne są uzupełnieniem diety, aby zapewnić spożywanie prawidłowej ilości witamin przed ciążą¹.

Suplementy przed ciążą muszą być stosowane czasem nawet na kilka miesięcy przed planowanym poczęciem. W momencie zapłodnienia wszystkie potrzebne składniki są od razu transportowane do rozwijającego się płodu, przez co może ich być zbyt mało do prawidłowego funkcjonowania organizmu matki. Zwiększone stężenie progesteronu podczas ciąży zmniejsza również biodostępność niektórych składników. Z tego powodu tak ważne są witaminy dla kobiet planujących ciążę, ponieważ wpływają one zarówno na zdrowie matki, jak i dziecka oraz na przebieg ciąży².

Witamina D

Niedobór witaminy D od dawna kojarzony jest z zaburzoną mineralizacją kości, a u dzieci prowadzi do rozwoju krzywicy. Podczas ciąży zachodzą istotne zmiany w metabolizmie witaminy D i wapnia u matki, aby przetransportować wapń potrzebny do budowy kości u płodu. Słaba mineralizacja kośćca w macicy wywołana niedoborem witaminy D może objawiać się wrodzoną krzywicą czy osteopenią u noworodków. Niedobór witaminy D ma także wpływ na występowanie stanu przedrzucawkowego oraz na urodzenie dziecka o prawidłowej masie urodzeniowej i wielkości³. Niska ekspozycja na witaminę D w okresie życia płodowego zwiększa także ryzyko wystąpienia astmy dziecięcej⁴.

Witamina D₃ powinna być suplementowana u kobiet planujących ciążę w dawce 2000 IU na dobę².

Kwas foliowy

Właściwa podaż folianów przed ciążą jest niezbędna do prawidłowego wzrostu i rozwoju płodu. Kwas foliowy występuje między innymi w zielonych warzywach liściastych, cytrusach i roślinach strączkowych. Jest ona bardzo ważna dla organizmu, ponieważ dostarcza grupy metylowe, niezbędne do reakcji metylacji w organizmie. Niski poziom kwasu foliowego u matki we wczesnym okresie ciąży wiąże się z ryzykiem rozszczepu kręgosłupa i innych wad cewy nerwowej. Wady te występują na bardzo wczesnych etapach ciąży, czasami nawet w momencie, kiedy przyszła mama nie jest świadoma tego, że zaszła w ciążę. Z tego powodu wszystkim kobietom w wieku rozrodczym zaleca się codzienne spożywanie kwasu foliowego w postaci suplementów witaminowych⁵.

Oprócz wad cewy nerwowej niedobór kwasu foliowego może także prowadzić do rozszczepu wargi lub podniebienia, hiperhomocysteinemii w ciąży, a także ciężkich powikłań ciąży, w tym do nawracających poronień oraz zahamowania wzrastania wewnątrzmacicznego płodu⁶. Obecne zalecenia⁶:

• Kobiety w wieku rozrodczym powinny rozpocząć suplementację minimum 12 tygodni przed planowaną ciążą.
• W przypadku kobiet z grupy niskiego ryzyka stosuje się dawkę 0,4 mg/dobę.
• U kobiet z grupy podwyższonego ryzyka stosuje się dawkę 0,4 mg/dobę powiększone o kolejne 0,4 mg, najlepiej w formie aktywnych folianów. Oprócz tego warto dodatkowo suplementować witaminę B₁₂. Podwyższone ryzyko obejmuje występowanie wad płodu lub stanu przedrzucawkowego w poprzedniej ciąży.
• Kobiety otyłe mogą być bardziej narażone na niedobory kwasu foliowego. Czynnikiem ryzyka jest także przyjmowanie leków przeciwpadaczkowych.
• W przypadku kobiet, u których występują nawracające poronienia i powikłania ciąż, lekarz może zaleć dawkę kwasu foliowego dla kobiet z grupy wysokiego ryzyka, nawet 5 mg/dobę z uwzględnieniem aktywnych form folianów wraz z witaminą B₁₂.

Żelazo

Zarówno niedobór żelaza, jak i jego nadmiar są szkodliwe dla rozwoju neurologicznego dziecka. Suplementacja przed ciążą powinna być dostosowana do każdej kobiety, biorąc pod uwagę stężenie żelaza we krwi, niektóre mutacje genetyczne oraz inne nawyki żywieniowe. Kobiety w ciąży są bardzo narażone na anemię z niedoboru żelaza. Bierze ono udział w kontrolowaniu sygnałów neuroprzekaźników i jest niezbędne do rozwoju i dojrzewania mózgu w okresie płodowym i niemowlęcym. Niedobór żelaza w czasie ciąży ma związek z problemami w rozwoju psychicznym oraz psychomotorycznym. Z kolei nadmiar żelaza jest szkodliwy dla rozwoju i dojrzewania mózgu płodu⁷.

Suplementację przed ciążą zaleca się u kobiet ze stwierdzoną niedokrwistością przed planowaną ciążą, a następnie dopiero po skończeniu 8. tygodnia ciąży, ponieważ nadmiar żelaza może być szkodliwy w ciąży².

Jod

Zapotrzebowanie na jod w diecie wzrasta podczas ciąży. Podatność na niedobór jodu jest szczególnie wysoka podczas pierwszych 100 dni. Niedobór jodu może prowadzić do opóźnionego rozwoju fizycznego i psychicznego. Jod jest niezbędny do budowy hormonów tarczycy, które mają wpływ na funkcjonowanie niemal całego organizmu, w tym za działanie hormonu wzrostu oraz insulinopodobnych czynników wzrostu⁸.

Zalecana dawka dla kobiet planujących ciążę wynosi 200 mikrogramów na dobę².

Witamina E

Witamina E jest ważna w czasie starania się o dziecko, ponieważ jest antyoksydantem, który poprawia płodność i przeciwdziała poronieniom. Stężenie alfa-tokoferolu jest powiązane z większą masą urodzeniową płodu oraz zmniejszonym ryzykiem urodzenia dzieci zbyt małych lub zbyt dużych. Wpływa to na bezpieczeństwo ciąży⁹. Obecnie nie ma oficjalnych zaleceń dotyczących dodatkowej suplementacji witaminy E w ciąży, jednak należy dbać o dostarczenie odpowiednich ilości z dietą.

Badania przed zajściem w ciążę

Witaminy przed ciążą w formie suplementów zawsze powinny być dopasowane do każdej kobiety indywidualnie. Najlepiej wykonać badania stężenia witamin w organizmie, które pozwolą wykryć ewentualne niedobory, które uzupełnimy dzięki diecie lub suplementacji. Wszelkie dawkowanie podczas starania o ciążę zawsze warto skonsultować z lekarzem.

Oprócz tego przed ciążą lekarz zbiera dokładny wywiad rodzinny, szczególnie dotyczący wad genetycznych i wrodzonych, poronień oraz schorzeń takich jak cukrzyca, nadciśnienie, choroby układowe i autoimmunologiczne. Przed ciążą lekarz powinien zlecić przyjmowanie kwasu foliowego oraz wykonanie badania na grupę krwi, morfologii oraz ogólnego moczu. Można także pomyśleć o badaniach w kierunku toksoplazmozy czy różyczki, a także ewentualnych szczepieniach ochronnych (różyczka, WZW)¹⁰.

Dieta przed zajęciem w ciążę

Przyjmowanie witamin w formie tabletek lub suplementów diety jest ważne, ale nie może zastąpić zbilansowanej, zdrowej diety, która jest najlepszym wsparciem dla organizmu podczas starania o dziecko. Zwiększone ryzyko wczesnych i późniejszych powikłań ciąży jest związane ze złym odżywianiem matki podczas ciąży. Dieta uboga w mikroelementy wiąże się z ciążą powikłaną wadami wrodzonymi, przedwczesnym porodem i innymi niepożądanymi następstwami. Niskie spożycie związków mineralnych ma największy wpływ na ciążę właśnie w początkowych etapach ciąży, dlatego tak ważne są witaminy dla kobiet planujących ciążę. Wiele badań pokazuje, że stosowanie suplementów zawierających witaminy przed ciążą i podczas niej wiąże się zmniejszeniem ryzyka porodu przedwczesnego, niskiej masy urodzeniowej niemowląt, nadciśnienia ciążowego i stanu przedrzucawkowego⁹.

Bibliografia

1. Adams J. B., Sorenson J. C., Pollard E. L., Kirby J. K., Audhya T., Evidence-Based Recommendations for an Optimal Prenatal Supplement for Women in the U.S., Part Two: Minerals. Nutrients. 2021;13(6):1849.
2. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących, 2014.
3. Mulligan M. L., Felton S. K., Riek A. E., Bernal-Mizrachi C., Implications of vitamin D deficiency in pregnancy and lactation. Am J Obstet Gynecol. 2010;202(5):429.e1-429.e4299.
4. Wolsk H. M., Chawes B. L., Litonjua A. A., et al., Prenatal vitamin D supplementation reduces risk of asthma/recurrent wheeze in early childhood: A combined analysis of two randomized controlled trials. PLoS One. 2017;12(10):e0186657.
5. Roffman J. L., Neuroprotective Effects of Prenatal Folic Acid Supplementation: Why Timing Matters. JAMA Psychiatry. 2018;75(7):747-748.
6. Bomba-Opoń D., Hirnle L., Kalinka J., Seremak-Mrozikiewicz A., Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i połogu. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017;2(5):210-214.
7. Iglesias L., Canals J., Arija V., Effects of prenatal iron status on child neurodevelopment and behavior: A systematic review. Crit Rev Food Sci Nutr. 2018;58(10):1604-1614.
8. Farebrother J., Naude C. E., Nicol L., et al., Effects of Iodized Salt and Iodine Supplements on Prenatal and Postnatal Growth: A Systematic Review [published correction appears in Adv Nutr. 2018 Sep 1;9(5):654]. Adv Nutr. 2018;9(3):219-237.
9. Scholl T. O., Maternal nutrition before and during pregnancy. Nestle Nutr Workshop Ser Pediatr Program. 2008;61:79-89.
10. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie opieki przedporodowej w ciąży o prawidłowym przebiegu. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne.