Witamina D – czy mogą wiązać się z nią skutki uboczne?
Szacuje się, że niedobory witaminy D dotyczą nawet dziewięćdziesiąt procent Polaków uznawanych za zdrowych1. Nie ma więc nic dziwnego w tym, że lekarze i dietetycy mówią wprost: witaminę D powinniśmy suplementować praktycznie wszyscy – zarówno dorośli, jak i dzieci. W takich okolicznościach łatwo zapomnieć o tym, że choć owszem, witamina D jest niezbędna, to może wywoływać również skutki uboczne. Warto mieć ich świadomość – nawet jeśli stanowią one tylko niewielki margines.
Witamina D – skutki uboczne a stężenie witaminy D w organizmie
Czy istnieje niekorzystny wpływ witaminy D? Skutki uboczne jej stosowania z pewnością nie są czymś, o czym mówi się często, co wynika przede wszystkim z tego, że szkodliwy dla zdrowia nadmiar witaminy D zdarza się bardzo rzadko. Zdecydowanie częściej mamy do czynienia z niepokojącymi deficytami witaminy D – w skali europejskiej niedobór witaminy D dotyczy nawet 90% populacji, a w skali światowej – 88%2.
Warto jednak zauważyć, że takie okoliczności sprzyjają poczuciu, że nadmiar witaminy D nam nie grozi – w przeświadczeniu tym mogą utwierdzać nas zalecenia lekarzy dotyczące suplementacji witaminy D oraz powszechna dostępność suplementów diety w sklepach i aptekach, także tych w dużych dawkach jak witamina D 4000 jednostek. Skutki uboczne przy nieprawidłowej suplementacji jak najbardziej mogą jednak wystąpić.
Standardowo uznaje się, że optymalny poziom witaminy D w organizmie występuje wtedy, gdy stężenie 25(OH)D w osoczu krwi wynosi >30-50 ng/ml, choć za stężenie w pełni bezpieczne dla populacji ogólnej dzieci i dorosłych uznaje się stężenie do 100 ng/ml3. Objawy toksyczności witaminy D obserwowane są bardzo rzadko i niemal zawsze związane są z hiperkalcemią (nadmiarem wapnia) i hiperkalciurią (zwiększonym wydalaniem wapnia z moczem) oraz zwiększoną, niekontrolowaną nadmierną podażą witaminy D. Nie opisano do tej pory nadmiernego stężenia 25(OH)D przy prawidłowo prowadzonej suplementacji witaminy D4.
Witamina D – skutki uboczne u noworodka
Z jakimi zagrożeniami wiąże się witamina D? Skutki uboczne u noworodka dotyczą przede wszystkim maluchów urodzonych przedwcześnie. Chociaż suplementacja witaminy D jest niezbędna już od pierwszych chwil życia, w przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie bardzo ważne jest jej racjonalne suplementowanie. Według specjalistów w przypadku wcześniaków zwiększone ryzyko hiperkalcemii występuje już wtedy, gdy stężenie 25(OH)D osiąga wartość >80 ng/ml.
Kiedy jeszcze może być szkodliwa witamina D dla niemowląt? Skutki uboczne mogą wystąpić wtedy, gdy mamy do czynienia z dziećmi z nadwrażliwością na witaminę D (łącznie z idiopatyczną hiperkalcemią niemowląt), zespołem Williamsa-Beurena czy z chorobami ziarniniakowymi5.
Witamina D dla noworodka – skutki uboczne a suplementacja
Ogólne zalecenia są takie, by noworodkom donoszonym i niemowlętom w wieku 0-6 miesięcy podawać 400 IU witaminy D na dobę, a maluchom w wieku 6-12 miesięcy: 400-600 IU na dobę w zależności od dobowej podaży witaminy D w pokarmie.
Szczególną uwagę, jak wspomnieliśmy wyżej, należy zachować wtedy, gdy ma być podawana witamina D dla noworodka urodzonego przedwcześnie:
- noworodki urodzone ≤ 32 tygodnia ciąży – początkowa dawka od pierwszych dni życia powinna wynosić 800 IU/dobę. Po osiągnięciu podaży witaminy D z pokarmu i suplementów diety >1000 IU na dobę istnieje ryzyko przedawkowania, dlatego suplementacja powinna być prowadzona pod kontrolą stężenia 25(OH)D;
- noworodki urodzone w 33-36 tygodniu ciąży – suplementację od pierwszych dnia życia należy zacząć od dawki 400 IU na dobę.
Witamina D3 – skutki uboczne u dzieci i dorosłych
Wyjaśniliśmy już, kiedy może mieć niepożądane działania witamina D dla noworodka. Skutki uboczne u dzieci i dorosłych również występują bardzo rzadko – zazwyczaj dochodzi do nich u osób mających nadwrażliwość na witaminę D oraz u pacjentów z mutacją genów odpowiedzialnych za jej metabolizm6.
Witamina D3 – skutki uboczne nieprawidłowej suplementacji i zbyt wysokiego stężenia 25(OH)D w osoczu krwi:
- trudności w koncentracji i problemy ze skupieniem,
- ogólne osłabienie i uczucie zmęczenia oraz senność,
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak nudności i zaparcia,
- wielomocz7.
Wskazana dobowa dawka suplementowanej witaminy D w populacji ogólnej u dzieci w wieku 1-10 lat wynosi 600-1000 IU, a u nastolatków i dorosłych – 800-2000 IU.
Wyższa dawka niż witamina D 2000 – skutki uboczne
Obecnie w sklepach i aptekach bez problemu można kupić różne dawki witaminy D – między innymi 1000 IU czy witamina D 2000 IU. Skutki uboczne przy takich dawkach nie powinny wystąpić, choć pamiętajmy, że suplementowana dawka powinna być dopasowana do podaży witaminy D w diecie, masy ciała i syntezy skórnej. Zwróćmy jednak uwagę na to, że na rynku dostępne są też większe dawki, takie jak 4000 IU witamina D. Skutki uboczne takiej suplementacji, związane ze zbyt dużym stężeniem 25(OH)D mogą wystąpić w populacji ogólnej, ponieważ tak duże dawki przeznaczone są dla osób z otyłością8.
Przypisy:
1. https://pulsmedycyny.pl/deficyt-witaminy-d-w-polskiej-populacji-jest-ogromny-892732
2. https://podyplomie.pl/aktualnosci/07431,witamina-d-dlaczego-jest-taka-wazna
3. https://www.researchgate.net/publication/330358708_ZASADY_SUPLEMENTACJI_I_LECZENIA_WITAMINA_D_-_NOWELIZACJA_2018_r_VITAMIN_D_SUPPLEMENTATION_GUIDELINES_FOR_POLAND_-_A_2018_UPDATE
4. Ibidem
5. Ibidem
6. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/62906,witamina-d
7. Ibidem
8. https://www.researchgate.net/publication/330358708_ZASADY_SUPLEMENTACJI_I_LECZENIA_WITAMINA_D_-_NOWELIZACJA_2018_r_VITAMIN_D_SUPPLEMENTATION_GUIDELINES_FOR_POLAND_-_A_2018_UPDATE
