Cholekalcyferol (Colecalciferol) – czym jest i dlaczego ma znaczenie dla Twojego organizmu?

Cholekalcyferol to inaczej witamina D₃. Jest to związek chemiczny rozpuszczalny w tłuszczach, który może być syntetyzowany w organizmie człowieka lub dostarczany z dietą i suplementami. Do grupy witamin D należy również ergokalcyferol, czyli witamina D₂₁. Witamina D₃ jest niezbędna do wielu procesów w naszym organizmie. Odpowiada za prawidłową mineralizację kości, odporność i wiele innych. Czym jest cholekalcyferol? Jak się go pozyskuje.

1. Cholekalcyferol i jego znaczenie dla organizmu
2. Pozyskiwanie cholekalcyferolu
3. Cholekalcyferol a witamina D₃
4. Normy witaminy D we krwi
5. Dawkowanie

Cholekalcyferol i jego znaczenie dla organizmu

Główna funkcja cholekalcyferolu to regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej w organizmie. Jest odpowiedzialny za prawidłową mineralizację kości, ponieważ reguluje wchłanianie wapnia i fosforu. Witamina D jest niezbędna do wchłaniania fosforanów i wapnia z przewodu pokarmowego, a także zwiększa ich wchłanianie w nerkach. Ma również wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego oraz pracę mięśni².

Zapotrzebowanie na cholekalcyferol zależy od takich czynników jak: wiek, ekspozycja na słońce, dieta czy współwystępujące choroby. Odpowiedni poziom witaminy D₃ jest niezbędny do utrzymania homeostazy organizmu już u niemowląt. Zapotrzebowanie na witaminę D zależy również od masy ciała, ponieważ u osób otyłych niezbędne są wyższe dawki suplementacyjne¹.

Pozyskiwanie cholekalcyferolu

Cholekalcyferol, czyli witamina D₃, powstaje w organizmie człowieka pod wpływem działania promieni słonecznych. Synteza skórna polega na przemianie 7-dehydrocholesterolu znajdującego się w skórze pod wpływem promieni UV. Witamina D jest tak naprawdę prehormonem, dlatego musi zostać aktywowana. Hydroksylacja w wątrobie i nerkach umożliwia powstanie aktywnej formy witaminy D₃, czyli 1,25-dyhydroksycholekacyferolu, inaczej znanego jako kalcytriol².

Cholekalcyferol znajduje się także w produktach żywnościowych, takich jak drożdże, wątroba, żółtka jaja czy ryby³. W przypadku kiedy spożycie z dietą oraz ekspozycja na słońce są niewystarczające, witaminę D można pozyskać z suplementów oraz wyrobów leczniczych. Cholekalcyferol w preparatach pozyskiwany jest z lanoliny. Synteza skórna w Polsce jest niewystarczająca, ponieważ nawet w miesiącach letnich mamy za mało słońca ze względu na położenie geograficzne oraz zbyt małą liczbę słonecznych dni. Wytwarzanie witaminy D w skórze jest również zmniejszone u osób starszych, o ciemniejszej karnacji, a także podczas stosowania kremów z filtrami UV⁴.

Cholekalcyferol a witamina D₃

Cholekalcyferol naturalny jest głównym składnikiem zarówno suplementów, jak i leków z witaminą D. Dane z ostatnich lat są bardzo niepokojące, ponieważ pokazują, że nawet 90% Polaków cierpi na niedobór witaminy D. Może to sprzyjać rozwojowi krzywicy u dzieci, a także osteomalacji i osteoporozy u dorosłych¹. Z tego powodu cholekalcyferol podaje się już niemowlętom. Do czynników ryzyka niedoboru witaminy D należą¹:

• choroby układu kostno-szkieletowego,
• zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej,
• zaburzenia trawienia i wchłaniania,
• przewlekła sterydoterapia,
• choroby nerek, wątroby i układu endokrynologicznego,
• otyłość,
• choroby układu nerwowego,
• choroby o podłożu immunologicznym,
• choroby układu krążenia,
• choroby metaboliczne.

Z kolei, jeśli przyjrzymy się zależności między niedoborem cholekalcyferolu, a ryzykiem wystąpienia chorób, możemy zauważyć, że niedobór witaminy D może prowadzić do zwiększonego ryzyka wystąpienia²:

• infekcji i stanów zapalnych,
• zaburzeń gospodarki węglowodanowej,
• chorób układu krążenia,
• zaburzeń nastroju.

Normy witaminy D we krwi

Badanie stężenia witaminy D we krwi wykonuje się, badając jeden z jej metabolitów. Cholekalcyferol zsyntezowany w skórze bądź dostarczony wraz z pokarmem jest hydroksylowany w wątrobie do 25-(OH)D. Okres półtrwania tego metabolitu wynosi kilka tygodni, dlatego jest dobrym wyznacznikiem stanu zaopatrzenia organizmu w witaminę D⁵.

Zakresy norm w ng/ml⁵

• ≤20 – niedobór,
• 20-30 – suboptymalne stężenie,
• 30-50 – stężenie optymalne,
• 50-100 – stężenie wysokie prawidłowe,
• >100 – stężenie potencjalnie toksyczne,
• >200 – stężenie toksyczne.

Dawkowanie

W świetle coraz nowszych zaleceń postanowiono określić maksymalną dawkę witaminy D w suplementach diety, aby ich stosowanie było bezpieczne. Maksymalna dawka, jaka może znaleźć się w preparacie, to 2000 IU, czyli 50µg. Dotyczy to suplementów dla dorosłych. Oprócz tego eksperci zalecają, aby na opakowaniach umieszczać informację „Przed zastosowaniem wskazane jest wykonanie badania 25-(OH)D we krwi oraz konsultacja wyniku badania z lekarzem lub farmaceutą”⁶.

Dawkowanie różni się dla osób zdrowych oraz dla tych z grupy ryzyka wystąpienia niedoboru witaminy D. Czynniki ryzyka były wymienione wcześniej. W tym przypadku profilaktyczna dawka cholekalcyferolu powinna być oparta o górną granicę normy dla wieku¹.

Według najnowszych zaleceń z 2018 roku dawki suplementacyjne cholekalcyferolu różnią się w zależności od grupy wiekowej¹:

Noworodki i donoszone niemowlęta (0–12 miesięcy):

• 0-6 mż. – 400 IU/dobę,
• 6-12 mż. – 400-600 IU/dobę w zależności od rodzaju karmienia, dawkę ustala lekarz pediatra.

Noworodki urodzone przedwcześnie – przed 32 tygodniem ciąży:

• 800 IU/dobę od pierwszych dni życia, niezależnie od sposobu żywienia,
• suplementację należy kontynuować pod kontrolą stężenia 25(OH)D we krwi.

Noworodki urodzone przedwcześnie – 32–26 tydzień ciąży:

• 400 IU/dobę od pierwszych dni życia, niezależnie od sposobu karmienia,
• kontrola 25(OH)D tylko w przypadku czynników ryzyka takich jak: żywienie pozajelitowe trwające >2 tygodni, leczenie ketokonazolem >2 tygodni, cholestaza i masa urodzeniowa <1500 g

Dzieci w wieku 1–10 lat:

• dzieci zdrowe, spędzające na słońcu minimum 15 minut codziennie w godzinach 10:00–15:00 w okresie od maja do września, z odsłoniętymi przedramionami i nogami przy braku stosowania filtrów słonecznych – <strong>brak konieczności suplementacji, jednak jest ona zalecana i bezpieczna,</strong>
• w innych przypadkach 600–1000 IU/dobę w zależności od spożycia witaminy D z dietą oraz masy ciała.

Młodzież w wieku 11–18 lat:

• młodzież zdrowa, spędzająca na słońcu minimum 15 minut codziennie w godzinach 10:00–15:00 w okresie od maja do września, z odsłoniętymi przedramionami i nogami przy braku stosowania filtrów słonecznych – brak konieczności suplementacji, <strong>jednak jest ona zalecana i bezpieczna,</strong>
• w innych przypadkach 800–2000 IU/dobę w zależności od spożycia witaminy D z dietą oraz masy ciała

Dorośli do 65 r.ż.:

• osoby zdrowe, spędzające na słońcu minimum 15 minut codziennie w godzinach 10:00-15:00 w okresie od maja do września, z odsłoniętymi przedramionami i nogami przy braku stosowania filtrów słonecznych – brak konieczności suplementacji, <strong>jednak jest ona zalecana i bezpieczna,</strong>
• w innych przypadkach 800–2000 IU/dobę w zależności od spożycia witaminy D z dietą oraz masy ciała.

Seniorzy 65–75 lat oraz osoby o ciemnej karnacji:

• dawka 800–2000 IU/dobę w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D₃, ze względu na zmniejszoną skuteczność syntezy skórnej.

Najstarsi seniorzy (>75 lat):

• dawka 2000–4000 IU/dobę w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D₃, ze względu na zmniejszoną skuteczność syntezy skórnej, możliwość upośledzonego wchłaniania oraz metabolizmu witaminy D.

Kobiety w ciąży i karmiące:

• w trakcie ciąży zaleca się rutynowe badania stężenia 25(OH)D we krwi, tak aby dobrać odpowiednie dawkowanie witaminy w ciąży,
• dawkę należy dopasować pod kontrolą lekarza do uzyskania i utrzymania optymalnego stężenia,
• jeśli ocena stężenia witaminy D nie jest możliwa, zaleca się 2000 IU w trakcie ciąży i podczas okresu karmienia.

Bibliografia

1. Rusińska A., Płudowski P., Walczak M., et al, Vitamin D Supplementation Guidelines for General Population and Groups at Risk of Vitamin D Deficiency in Poland-Recommendations of the Polish Society of Pediatric Endocrinology and Diabetes and the Expert Panel With Participation of National Specialist Consultants and Representatives of Scientific Societies-2018 Update. Front Endocrinol (Lausanne). 2018;9:246.
2. Matsui M.S., Vitamin D Update [published online ahead of print, 2020 Oct 14]. Curr Dermatol Rep. 2020; 1-8.
3. Fleet J., Shapses S., Vitamin D. In: Present Knowledge in Nutrition (Eleventh Edition), Volume 1: Basic Nutrition and Metabolism. 2020, Pages 93-114.
4. Płudowski P., Kryśkiewicz E., Karczmarewicz E., Zasady suplementacji i standardy oceny zaopatrzenia organizmu w witaminę D w świetle jej działania plejotropowego. Postępy Nauk Medycznych 2012; 3: 265-272.
5. Kmieć P., Sworczak K., Korzyści i zagrożenia wynikające z suplementacji witaminą D. Forum Medycyny Rodzinnej 2017;11(1):38-46.
6. Uchwała nr 4/2019 Zespołu do Spraw Suplementów Diety, z dn. 22.05.2019.