Witamina D a wapń – jak wpływa na jego wchłanianie?

Dane, jakimi od lat dzielą się lekarze i naukowcy, są alarmujące. Uznaje się, że z niedoborami witaminy D żyje nawet dziewięćdziesiąt procent Polaków, a co gorsze – wyniki badań są równie pesymistyczne dla dorosłych i dla dzieci¹. Warto zatem pamiętać o tym, że deficyt witaminy D nie tylko jest problemem samym w sobie (witamina D jest między innymi bardzo ważna dla układu odpornościowego), ale też wpływa na przyswajalność i działanie innych składników odżywczych. Najlepszym przykładem są tutaj związki między witaminą D a wapniem. Jak zatem „witamina słońca” wpływa na wapń i z czym łączyć wapń? Właśnie o tym jest nasz dzisiejszy artykuł.

Witamina D i wapń – za co odpowiada witamina D?

Chcąc omówić zależności, jakie zachodzą między witaminą D a wapniem, musimy zacząć od opisania najważniejszych funkcji, jakie w organizmie człowieka pełni witamina D. Wtedy łatwiej będzie zrozumieć, co łączy wapń i witaminę D.

Za nadrzędną funkcję witaminy D w organizmie ludzkim uznaje się regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej. Przede wszystkim należy zaznaczyć, że witamina D₃ zwiększa wchłanianie wapnia i fosforu w jelitach, a także reguluje ich stężenie we krwi. Tym samym jest w znacznej mierze odpowiedzialna za prawidłową mineralizację kości, co ma bardzo duże znaczenie zarówno w przypadku dzieci, jak i dorosłych. Jednak znaczenia witaminy D dla organizmu należy upatrywać także w innych obszarach. Wykazano między innymi, że witamina D wzmacnia układ odpornościowy, wpływają zarówno na odporność wrodzoną, jak i nabytą. Co za tym idzie, jej niedobory mogą przyczynić się nie tylko do większej zapadalności na infekcje wirusowe i bakteryjne, ale też do cięższego ich przechodzenia².

To jednak nadal nie wszystko! Istnieją badania, które potwierdzają, że charakterystyczne dla witaminy D receptory znajdują się również w niektórych narządach wewnętrznych, a także układzie nerwowym, mięśniowym³ czy rozrodczym⁴. To udowadnia, że rola witaminy D w organizmie człowieka – choć nadal jest niedostatecznie dobrze poznana – jest większa, niż początkowo zakładano.

Wapń – co daje?

Wyjaśniliśmy, za co odpowiada witamina D. A wapń? Jest to jeden z najważniejszych składników mineralnych w naszym organizmie. Przede wszystkim jest podstawowym materiałem budulcowym tkanki kostnej – w kościach i zębach zlokalizowane jest nawet dziewięćdziesiąt dziewięć procent całości wapnia znajdującego się w ludzkim organizmie. Z tego powodu długotrwałe niedobory wapnia mogą powodować szereg dolegliwości związanych z układem kostno-szkieletowym – u dzieci jest to krzywica, objawiająca się zmiękczeniem kości i deformacjami ich oraz podatnością na złamania, a u dorosłych – osteoporoza⁵.

Mówiąc o roli wapnia w organizmie, należy też wspomnieć o tym, że wpływa on na działanie wielu enzymów, jest przekaźnikiem informacji wewnątrzkomórkowej oraz składnikiem potrzebnym w procesie krzepnięcia krwi. Co więcej, tak jak witamina D, wapń w pewnym zakresie wpływa na układ nerwowy i immunologiczny. Przyczynia się też do właściwej pracy mózgu⁶.

Jak witamina D zwiększa wchłanianie wapnia?

W jaki sposób witamina D zwiększa wchłanianie wapnia? Odbywa się to na kilku poziomach. Przede wszystkim trzeba powiedzieć o tym, że witamina D – w postaci aktywnej, czyli 1,25(OH)2D3 – jest zaliczana do hormonów kalcytropowych, które przenoszą informacje z jednej komórki do drugiej, w której znajdują się receptory, mające zdolność do odbierania konkretnych informacji. Witamina D, oddziałując na komórki kostne, wpływa na funkcje metaboliczne i zapewnia odpowiednia balans między procesem tworzenia kości a resorpcją kostną. Aktywna postać witaminy D odpowiada za absorpcję wapnia z przewodu pokarmowego i w cewkach nerkowych. Dzięki witaminie D dochodzi do odpowiedniej ekspresji genów białek, które biorą udział w absorpcji wapnia, dzięki czemu możliwe jest wchłanianie tego pierwiastka z przewodu pokarmowego i nerek w odpowiednich proporcjach. To z kolei wpływa na właściwą mineralizację kości⁷.

Jakie inne zależności cechują witaminę D i wapń? Należy zauważyć, że witamina D pośrednio wpływa na obniżenie poziomu parathormonu (PTH), który także pełni pewną rolę w zachowaniu gospodarki wapniowo-fosforanowej. Przy zbyt małym stężeniu wapnia, które zależy m.in. od witaminy D, dochodzi do zwiększonej produkcji PTH, co skutkuje wzrostem wchłaniania wapnia we krwi⁸.

Jak zwiększyć wchłanianie wapnia – z czym łączyć wapń?

Tutaj warto zaznaczyć, że nie tylko witamina D zwiększa wchłanianie wapnia. Jak zwiększyć wchłanianie wapnia w diecie? Można to uzyskać poprzez zadbanie o odpowiednie spożycie różnych witamin i składników mineralnych. Należy zwrócić uwagę przede wszystkim na:

• witaminę A –     która jest kluczowa dla właściwego wzrostu tkanki kostnej,
• fosfor – witamina D jest kluczowa nie tylko dla gospodarki wapniowej, ale też fosforanowej, a sam metabolizm fosforu jest ściśle powiązany z metabolizmem wapnia. Oba składniki mineralne powinny być w diecie obecne w stosunku 1:1,
• magnez –wpływa na obecność i ilość w organizmie witaminy D₃, a wapń – jak wiadomo – jest uzależniony od „witaminy słońca”. Odpowiednie ilości magnezu w organizmie mogą poprawić przyswajalność wapnia,
• cynk – warto zwrócić uwagę również na cynk, który – dzięki współpracy z wapniem – pełni rolę budulca⁹.

Witamina D₃ a wapń – co dają?

Mówiąc o związkach między witaminą D₃ a wapniem i tym, co razem dają wapń i witamina D, najczęściej wspomina się o korzystnym wpływie na stan zdrowia kości, co jest dobrze znane i na szeroką skalę zbadane. W ostatnich kilkunastu latach poruszano jednak także kwestię tego, jak witamina D i wapń mogą wpływać na układ sercowo-naczyniowy. Istnieją badania in vivo i in vitro, które potwierdzają, że witamina D i wapń zarówno razem, jak i oddzielnie mogą oddziaływać na czynniki fizjologiczne modyfikujące ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego. W niektórych badaniach stwierdzono, że niedobory witaminy D₃ i wapnia mogą zwiększać ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego za pośrednictwem pojedynczych oraz wzajemnie powiązanych mechanizmów. Jest to jednak obszar, któremu bez wątpienia należy poświęcić więcej badań i analiz, dlatego naukowcy i lekarze póki co powstrzymują się przed stawianiem jednoznacznych opinii i wyciąganiem konkretnych wniosków¹⁰.

Skoro wiesz już, jakie są zależności między witaminą D a wapniem, z czym łączyć wapń i na co on pomaga, w ramach podsumowania przypomnijmy, że wapń, tak jak inne składniki odżywcze, powinien do organizmu trafiać wraz z produktami spożywczymi. Wyjątkiem jest tu witamina D, której suplementacja jest wskazana zarówno w przypadku dorosłych i seniorów, jak i dzieci oraz niemowląt. Specjaliści podkreślają, że kluczowe jest wsparcie suplementami w okresie jesienno-zimowym, gdy w ciągu dni słońca jest niewiele, a niskie temperatury uniemożliwią ekspozycję na promienie UV. Jednocześnie zaznacza się, że także w okresie od kwietnia do września suplementacja witaminą D jest całkowicie bezpieczna i może być stosowana.

1 https://pulsmedycyny.pl/deficyt-witaminy-d-w-polskiej-populacji-jest-ogromny-892732

2 https://podyplomie.pl/aktualnosci/07431,witamina-d-dlaczego-jest-taka-wazna

3 Ibidem

4 https://pulsmedycyny.pl/witamina-d-wplywa-na-plodnosc-kobiet-i-mezczyzn-897152

5 https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/73823,wapn

6 https://dietetycy.org.pl/od-czego-zalezy-przyswajanie-wapnia/

7 Ibidem

8 Ibidem

9 Ibidem

10 Analiza dowodów na istnienie zależności między witaminą D i wapniem a ryzykiem chorób układu krążenia; Lu Wang, Howard D. Sesso, Joann E. Manson